روش شناسی اجتهاد (روشنا)

#اصول_فقه، از عناصر مشترک» موجود در فرایند استنباط  بحث می کند (العلم بالعناصر المشترکة فی عملیة استنباط الحکم الشرعی، شهید صدر)  اما به خود فرایند استنباط  و چگونگی آن نمی پردازد.

علم فقه نیز، به اجرایی کردن فرایند استنباط » برای رسیدن به حکم شرعی می پردازد.

اما #روش_شناسی_اجتهاد، از خود فرایند استنباط» بحث می کند.

اگر در دروس خارج به صورت #روشمندتر و اصولی‌تر عمل کنیم، به جای اینکه بعد از ۱۵ سال از ۱۰۰۰ نفر که در درس خارج شرکت کردند، تنها ۵، ۶، ۱۰ نفر به‌عنوان آدم توانمند بیرون بیاید، از ۱۰۰۰ نفر، حداقل ۸۰۰ نفر، یعنی #چهار_پنجم به #درجه_اجتهاد می‌رسند.

کسی که با #روش_فقها آشنا شود، می‌تواند تشخیص دهد که هر روشی به چه چیزی استوار و متقوّم است و بعد مقایسه و ارزیابی کند تا بتواند از مجموعه مراحل، بهترین روش و کامل‌ترین روش را تشخیص دهد و انتخاب کند.

http://meftaah.com/news/029821

✅استاد ملک زاده: روش شناسی بر زمین مانده است

یکی دو دهه است که بحث روش شناسی بر سر زبان‌ها افتاده است و می‌گویند جای روش‌شناسی در حوزه  خالی است و خوب است کسی وارد شود، اما در عمل این مسئله بر زمین مانده است.

دو تعریف در مورد اجتهاد داریم که برخی آن را از مقوله ملکه و برخی از مقوله فعل دانسته‌اند؛ از منظر اول، اجتهاد امری درونی و ذهنی و ملکه است ولو این که فرد به کار هم نبرده باشد، ولی از منظر دوم، آن را تحصیل احکام شرعی فرعی از ادله با نهایت تلاش تعریف کرده‌اند و در سطحی بالاتر، تکاپوی روشمند برای نظریه‌پردازی اسلامی گفته می‌شود.

http://qom.iqna.ir/fa/news/3786014

✅استاد علیدوست، از اساتید درس خارج حوزه:

هیچ فقیهی نیست که اگر بخواهد به صورت دقیق فقاهت کند، از روش شناسی مستغنی باشد.

کم فقیهانی نداریم که در روش شناسی روش ثابتی ندارند و در برخی مواقع روش اخباریون را دنبال می کنند و در برخی مواقع خود را اصولی نشان می دهد، در جایی تاریخ را مورد بررسی قرار دهد و در جای دیگر از تاریخ سراغی نگیرد!

بزرگانی را می بینیم که وقتی بحث روش شناسی می شود، اشکالاتی به طرف مقابل می گیرند که ناشی از نداشتن روش شناسی است.

✅استاد حاج شیخ جواد مروی، از اساتید درس خارج حوزه:

اگر طلبه شش ماه از وقتش را صرف منهج شناسی کند و تطبیقاتی در کنارش داشته باشد، ادعا می کنم هشت سال از نظر فقهی از دیگران جلوتر است.

بنده نسبت به چند نفر از فقهای شیعه که به اعتقاد من سرسلسله تحولات فکری و فقهی بودند، منهج شناسی فقهی کردم و نتایج بسیاری عظیمی از این کار بدست آمده است. نسبت به دیدگاه‌های فقیهانی از جمله شیخ طوسی، ابن ادریس، علامه حلی، شهید اول، آیت‌الله خویی، حضرت امام خمینی، مرحوم بروجردی و شهید صدر، مدل شناسی و منهج شناسی شده و مشخص گردیده که روش تفکر فقهی این اندیشمندان بر چه اساسی استوار است.

استاد مبلغی، از اساتید درس خارج حوزه:

استنباط روش می خواهد. نخستین مرحله استنباط چیست؟ مراجعه به اجماع یا قرآن یا سنت؟ به قواعد اصولى زیاد مراجعه بشود یا کم؟ رجوع به قواعد فقهى و رجال در چه جایگاهى صورت گیرد؟ چگونه از روایت بهره برده شود؟ دنبال لغت باید رفت یا روایات دیگر ضمیمه گردد؟ چگونه از قرآن و سنت کنار هم استفاده شود؟ همه روش است.

هیچگاه کسى به طور دقیق نگفته وقتى که وارد عرصه استنباط شدیم، اول به اجماع تمسک بجوییم، یا به قرآن یا به سنت؟

این اتلاف وقت زیاد بخاطر این است که دانش روش شناسی در کار نیست که اگر پا بگیرد باعث می شود اجتهاد اگرچه صعوبت های خودش را دارد، #ثلث آنچه امروزه زمان می برد، وقت بگیرد.

ستاد مبلغی، از اساتید درس خارج حوزه:

استنباط روش می خواهد. نخستین مرحله استنباط چیست؟ مراجعه به اجماع یا قرآن یا سنت؟ به قواعد اصولى زیاد مراجعه بشود یا کم؟ رجوع به قواعد فقهى و رجال در چه جایگاهى صورت گیرد؟ چگونه از روایت بهره برده شود؟ دنبال لغت باید رفت یا روایات دیگر ضمیمه گردد؟ چگونه از قرآن و سنت کنار هم استفاده شود؟ همه روش است.

هیچگاه کسى به طور دقیق نگفته وقتى که وارد عرصه استنباط شدیم، اول به اجماع تمسک بجوییم، یا به قرآن یا به سنت؟

این اتلاف وقت زیاد بخاطر این است که دانش #روش_شناسی در کار نیست که اگر پا بگیرد باعث می شود اجتهاد اگرچه صعوبت های خودش را دارد، #ثلث آنچه امروزه زمان می برد، وقت بگیرد.

✅کتاب های مرتبط :

پیش درآمدی بر مکتب شناسی فقهی - سعید ضیایی فر
مکتب فقهی امام خمینی(ره) - سعید ضیایی فر
مکتب اجتهادی آیت الله بروجردی - خانم اخوان صراف
مکتب اجتهادی خراسانی - مصطفی محقق داماد
مکتب اجتهادی سید طباطبایی یزدی - مصطفی محقق داماد
درآمدی بر مکتب فقهی قم و نجف - حسین ایزدی (نشر: تیر 1398)
درس خارج و گام های اجتهاد - احمد مبلغی (نشر 1398)

در نگاه بسیاری از فقیهان میان استنباط احکام #معاملات و استنباط احکام #عبادات تفاوت چندانی وجود ندارد و استنباط همه  احکام شرعی اعم از معاملات و عبادات را توقیفی و وابسته به نص شارع می دانند.

ولی در روش استنباطی امام(ره)، تفاوت چشمگیری میان استنباط احکام باب معاملات و باب عبادات به چشم می خورد  و در باب #معاملات، نگاه #عقلایی پررنگ به مباحث دارند.

(مکتب فقهی امام خمینی، سعید ضیایی فر، ص267)

روش شناسی برگردان همان #متدولوژی است و در عربی به #علم_المنهج تعبیر می کنند.

روش شناسی دانشی است که نحوه اجرای عملیات پژوهش را بررسی می کند؛ در روش شناسی دنبال منطق حاکم بر کار و روش استنباط هستیم و روش افراد را در استنباط به دست می آوریم.

باید روش شناسی اجتهاد را در حوزه به عرف و هنجار تبدیل کنیم. کم فقیهانی نداریم که در روش شناسی روش ثابتی ندارند و در برخی مواقع روش اخباریون را دنبال می کنند و در برخی مواقع خود را اصولی نشان می دهد . در جایی تاریخ را مورد بررسی قرار دهد و در جای دیگر از تاریخ سراغی نگیرد.

الگوریتم علی غانم شویلی را از

اینجا دانلود کنید.

ایشان شاگرد استاد سید عبدالکریم فضل الله است و الگوریتم خود را به عنوان رساله دکتری ارائه کرده است. این الگوریتم، برگرفته از الگوریتم استاد ایشان است و شباهت بسیاری بین این دو وجود دارد.

متولد 1337 ش
از علمای حوزه علمیه لبنان

از آثار ایشان:
منهجیه و مراحل الاستنباط (الگوریتم اجمالی اجتهاد)
دروس فی منهجیه الاستنباط (الگوریتم تفصیلی اجتهاد)
دراسات فی اصول الاستناط
و .

سایت ایشان
دروس ایشان در

مدرسه فقاهت
صفحه ایشان در

ویکی پدیای عربی

در درس خارج، استاد باید شیوه استنباط را آموزش بدهد؛ ولى این اصلاً آموزش داده نمى شود. حوزه در باب درس خارج، هدف را گم کرده است. نتیجه این می شود که یک نفر 20 الى 30 سال در درس خارج می ماند.

 درس خارج باید شیوه ای را بیاموزد که اگر#5_الى_6_سال این روند ادامه پیدا کند، اجتهاد حاصل شود و بعد از آن فرد بتواند به تحقیق بپردازد.

 هر استادى در درس خارج، به گونه ارتکازى روشى دارد که شاگرد اگر هوشیار باشد پس از سالیانى (طولانی) درمی یابد که استادش چه روشى دارد، اما همه شاگردان در این درجه و مرتبه از درک قرار ندارند، لذا همیشه یکى دو نفر از این شاگردان به درجه اجتهاد می رسند.
http://mobahesat.ir/54

الگوریتم اجتهاد آیت الله شب زنده دار را از

اینجا دریافت کنید

این الگوریتم یک الگوریتم هنجاری» (تجویزی) نیست و روشی را برای اجتهاد پیشنهاد نمی دهد، بلکه یک الگوریتم #توصیفی است؛ بدین معنا که در آن به توصیف روش اجتهاد آیت الله شب زنده دار پرداخته شده است.

این الگوریتم، توسط موسسه استاد واسطی تدوین شده است.

الگوریتم اجتهاد آیت الله شب زنده دار را از

اینجا دریافت کنید

این الگوریتم یک الگوریتم هنجاری» (تجویزی) نیست و روشی را برای اجتهاد پیشنهاد نمی دهد، بلکه یک الگوریتم #توصیفی است؛ بدین معنا که در آن به توصیف روش اجتهاد آیت الله شب زنده دار پرداخته شده است.

این الگوریتم، توسط حجت الاسلام خندق آبادی تدوین شده است.